አጭር የስነ ፈለክ ጥናት ታሪክ

የስነ ፈለክ ጥናት ከተመዘገበው የስልጣኔ መባቻ ጀምሮ ካሉት ሳይንሶች እጅግ ጥንታዊ ነው። የስነ ፈለክ ጥናት በከፍተኛ ደረጃ የተራቀቀ እና የመተንበይ ችሎታ ላይ የደረሰው የመጀመሪያው የተፈጥሮ ሳይንስ ነው፣ይህም የተገኘው ከክርስቶስ ልደት በፊት በ1ኛው ሺህ ዓመት ሁለተኛ አጋማሽ ላይ ነው።

ከአሌክሳንድሪያ ሂፓርከስ ሰማዩን ሲመለከት( የእንጨት ምስል (1876 እ.ኤ.አ.)) (የምስል ክሬዲት፡ ኸርማን ጎል - አውስ ፈርነን ዌልተን በብሩኖ ኤች.ብሩጀል)

የስነ ከዋክብት ጥናት ቀደምት የቁጥር ስኬት ከሌሎች የተፈጥሮ ሳይንሶች እንደ ፊዚክስ፣ ኬሚስትሪ፣ ባዮሎጂ እና ሚቲዎሮሎጂ (በጥንት ጊዜ የተጠኑ ነገር ግን ተመሳሳይ የውጤት ደረጃ ላይ ያልደረሱ) ሲነፃፀሩ ከበርካታ ምክንያቶች የመነጨ ነው። በመጀመሪያ የጥንት የስነ ፈለክ ጥናት ርዕሰ-ጉዳይ ፀሀይ ፣ ጨረቃ ፣ ፕላኔቶች እና ከዋክብት መረጋጋት እና ቀላልነት ጥቅም ነበረው ፣ እርግጠኛ ለመሆን በተወሳሰቡ ቅጦች ውስጥ ይንቀሳቀሱ ነበር። ባዮሎጂ በጣም የተወሳሰበ ነው።

ሁለተኛ ርዕሰ ጉዳዩ በቀላሉ በሂሳብ የተደገፈ ነበር፣ እና በጥንት ግሪክ የስነ ፈለክ ጥናት ብዙ ጊዜ እንደ የሂሳብ ክፍል ይቆጠር ነበር። ይህ ለዘመናዊ አንባቢ አያዎ (ፓራዶክስ) ሊመስል ይችላል፣ ምክንያቱም የሂሳብ ሳይንስ እንደ ከባድ ይቆጠራል። ነገር ግን በጥንቷ ባቢሎን እና ግሪክ፣ የፕላኔቶች እንቅስቃሴ ለሂሳብ አያያዝ ሊዳረጉ በመቻላቸው ነበር የስነ ፈለክ ጥናት በፍጥነት እንዲጓዝ ያደረገው። በአንፃሩ ፊዚክስ እስከ 17ኛው ክፍለ ዘመን ድረስ ርዕሰ ጉዳዩ በተሳካ ሁኔታ ሒሳብ እስኪያገኝ ድረስ ትልቅ ትርፍ አላስገኘም። በሶስተኛ ደረጃ ደግሞ የስነ ፈለክ ጥናት ከሃይማኖት እና ከፍልስፍና ጋር ባለው የጠበቀ ትስስር የተጠቀመ ሲሆን ይህም ሌሎች ሳይንሶች በቀላሉ ሊጣጣሙ የማይችሉትን ማህበራዊ እሴትን ሰጥቷል።የስነ ፈለክ ወግ አስደናቂ ቆይታ እና ቀጣይነት ያለው ነው።

ጥቂት የባቢሎናውያን የቬኑስ ምልከታዎች ከክርስቶስ ልደት በፊት ከ2ኛው ሺህ ዓመት መጀመሪያ ጀምሮ ተጠብቀው ቆይተዋል፣ እና ባቢሎናውያን በ4ኛው ክፍለ ዘመን ሳይንስን ወደ ከፍተኛ ደረጃ አምጥተዋል።ስለ የሰማይ አካላት አብዛኛው የጥንት እውቀት ብዙውን ጊዜ ለባቢሎናውያን እውቅና ይሰጣል። ለቀጣዩ ግማሽ ሺህ ዓመት ትልቁን መንገድ የሠሩት ባቢሎናውያን ባከናወኗቸው ነገሮች ላይ የራሳቸውን አሻራ ባደረጉ የግሪክ የሥነ ፈለክ ተመራማሪዎች ነበር። በመካከለኛው ዘመን መጀመሪያ ላይ ግሪክ እንደነበረው የስነ ፈለክ ትምህርት መሪ ቋንቋ አረብኛ ነበር። በእስላማዊ አገሮች ውስጥ ያሉ የሥነ ፈለክ ተመራማሪዎች ግሪኮች ያከናወኗቸውን ነገሮች ተረድተው ብዙም ሳይቆይ ጨመሩበት። የጥንት ግሪኮች ከተቀረው አጽናፈ ሰማይ ጋር በተዛመደ ስለ ምድር ጽንሰ-ሀሳቦችን ጨምሮ ተፅእኖ ፈጣሪ የኮስሞሎጂ ሀሳቦችን አስተዋውቀዋል።

በአውሮፓ እና በአውሮፓ ህዳሴ የመማር መነቃቃት ፣ የስነ ፈለክ ጥናት መሪ ቋንቋ ላቲን ሆነ። አውሮፓውያን የሥነ ፈለክ ተመራማሪዎች የግሪክን ሳይንስ ክላሲክስ በቀጥታ ከመድረሳቸው በፊት ከዐረብኛ እንደተተረጎመ በግሪክ የስነ ፈለክ ጥናት ላይ በመጀመሪያ ሥዕል ነበራቸው። ስለዚህ ዘመናዊ የስነ ፈለክ ጥናት ወደ 4,000 ዓመታት የሚጠጋ ተከታታይ ባህል እና በርካታ ባህሎችን እና ቋንቋዎችን ያቋርጣል። በምድር ላይ ያማከለው አጽናፈ ሰማይ (2ኛው ክፍለ ዘመን ዓ.ም.) የቶለሚ ሞዴል ከ1,300 ዓመታት በላይ በሥነ ፈለክ አስተሳሰብ ላይ ተጽዕኖ አሳድሯል። በ16ኛው ክፍለ ዘመን ኒኮላስ ኮፐርኒከስ የዘመናዊው የስነ ፈለክ ጥናት ዘመንን በማስተዋወቅ ማዕከላዊውን ቦታ ለፀሃይ ሰጥቷል።

በ17ኛው ክፍለ ዘመን በርካታ ጉልህ እድገቶችን ተመልክቷል. አንዳንዶቹ የጆሃንስ ኬፕለር የፕላኔቶች እንቅስቃሴ መርሆች ግኝት፣ ጋሊልዮ ቴሌስኮፕን በሥነ ፈለክ ጥናት ላይ መተግበሩ እና አይዛክ ኒውተን የእንቅስቃሴ እና የስበት ህግን ማዘጋጀቱ ይጠቀሳሉ። በ19ኛው ክፍለ ዘመን ስፔክትሮስኮፒ እና ፎቶግራፊ ወደ አስትሮፊዚክስ እድገት የሚመራውን የፕላኔቶች ፣ የከዋክብት እና ኔቡላዎች አካላዊ ባህሪዎችን ለማጥናት አስችሏል። እ.ኤ.አ. በ 1927 ኤድዊን ሀብል የማይንቀሳቀስ ተብሎ የሚታሰበው አጽናፈ ሰማይ እየሰፋ መሆኑን አገኘ። በ 1937 ዓ.ም የመጀመሪያው የሬዲዮ ቴሌስኮፕ ተሠራ። የመጀመሪያው ሰው ሰራሽ ሳተላይት ስፑትኒክ በ1957 እ.ኤ.አ. መወንጨፍ የጠፈር ምርምር ዘመንን በመመረቅ ጀምሯል። ከምድር የስበት ኃይል ማምለጥ የሚችል እና ስለ ሥርዓተ ፀሐይ መረጃ መመለስ የሚችል ሌላ የጠፈር መንኮራኩር በ1959 እ.ኤ.አ. ተወንጨፈ።

ጥንታዊ የኢትዮጵያ ኮከብ ቆጠራ ምልክቶች (የምስል ክሬዲት፡ ያልታወቀ)

ስለ ኮከብ ቆጠራ ለሉቺያን የተነገረለት መጽሃፍ “ኢትዮጵያውያን የመጀመሪያዎቹ የኮከቦችን ሳይንስ የፈጠሩ እና ለፕላኔቶች ስም የሰጡት በዘፈቀደ እና ያለ ትርጉም ሳይሆን እንዲኖራቸው ያሰቡትን ባህሪያት የሚገልጹ ናቸው” ሲል ተናግሯል። “እና ይህ ጥበብ አሁንም ፍጽምና የጎደለው ሆኖ ወደ ግብፃውያን የተላለፈው ከእነሱ ነው” ብሏል። የኢትዮጵያ የሥነ ፈለክ አመጣጥ በካውንት ቮልኒ በዘመነ ጽሑፋዊ ግርማ ሞገስ በተላበሰው የሥርዓተ-ምእራፍ ፍርስራሹ አንቀጽ ላይ በሚያምር ሁኔታ ገልጾታል እንጂ የመከራከሪያ ነጥቡ በግምቶች ላይ የተመሠረተ አይደለም። እሱ የቻርለስ ኤፍ ዱፑይስ Weighty Authority ሶስት ግዙፍ ስራዎቹ፣ የከዋክብት አመጣጥ፣ የአምልኮ አመጣጥ እና የዘመን አቆጣጠር ዞዲያክ ጥልቅ ምርምር ይጠቅሳል።

በግሪክ አፈ ታሪክ ውስጥ ስለ ታላቁ የኢትዮጵያ ንጉሥ ሴፊየስ እናነባለን፣ ዝናው ታላቅ ስለነበር እርሱና ቤተሰቡ በከዋክብት ውስጥ የማይሞቱ ናቸው ተብሎ ይነገራል። የንጉሥ ሴፊየስ ሚስት ንግሥት ካሲዮፔያ እና ሴት ልጁ ልዕልት አንድሮሜዳ ነበሩ። በስማቸው የተሰየሙት የሰለስቲያል ሉል ኮከብ ቡድኖች ንጉሳዊ ቤተሰብ ይባላሉ (ህብረ ከዋክብት፡ ሴፊየስ፣ ካሲዮፔያ እና አንድሮሜዳ) የጥንቷ ኢትዮጵያ አንጋፋ ገዥዎች አሁንም ስማቸው በኮከብ ካርታችን ላይ መቀረጹ እንግዳ ቢመስልም የታሪክ ድምጽ ግን ፍንጭ ይሰጠናል።

ዶ/ር ለገሰ ስለ ዘመናዊ የኢትዮጵያ የሥነ ፈለክ ጥናት ሲናገሩ "በኢትዮጵያ የስነ ፈለክ ታሪክ መነሻ የሆነው በአክሱማውያን ዘመነ መንግስት በ4ኛው መቶ ክፍለ ዘመን የክርስትና እምነት መምጣት ነው።" ብለው ይጠቅሳሉ ( ለገሰ (2002 እ.ኤ.አ.) ስነ ፈለክ በኢትዮጵያ 256. 279.)።